"ΔΥΣΛΕΞΙΑ” ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ - Dr ΜΑΡΙΑ ΣΑΒΒΑΚΗ

Ο τίτλος της ομιλίας μου είναι "Δυσλεξία” Μύθοι και Πραγματικότητα.

Αυτό γιατί την τελευταία δεκαετία περίπου, με την κλασσική 10-15ετή καθυστέρηση "εισβολής” των κοινωνικών φαινομένων στη χώρα μας, η Δυσλεξία, η μυθολογία της και η γραφειοκρατία της έχουν εγκατασταθεί με ποικίλους τρόπους στην κοινωνία μας και απασχολούν αντιστοίχως παιδιά, γονείς, εκπαιδευτικούς, ψυχολόγους, νευρολόγους, ψυχιάτρους, δημοσιογράφους και ένα σεβαστό κομμάτι της δημόσιας διοίκησης.

Θα λεγε κανείς πως η Δυσλεξία, η δυσκολία δηλαδή των παιδιών να μάθουν στο σχολείο είναι ένας μοναδικός τόπος συνάντησης της γενετικής με την κοινωνική δυσπραγία. Όχι γιατί είναι πιο "ενδιαφέρουσα” ή πιο "θεαματική” από άλλες μορφές νόσου ή δυσπραγίας, αλλά διότι το γεγονός ότι εμφανίζεται σε ένα 10 περίπου τις εκατό του σχολικού πληθυσμού τής προσδίδει μια τεράστια σημασία απαιτώντας όλο και πιο ηχηρά την προσοχή μας για την διαχείρισή της.

Και για να διαχειριστεί κανείς καλά οτιδήποτε, πρέπει να γνωρίζει σε τι συνίσταται και ποιοι νόμοι το διέπουν.

Οι ορισμοί για τη δυσλεξία είναι ποικίλοι και ποικίλουν ανάλογα με τον επιστημονικό προσανατολισμό/προέλευση των ερευνητών. Αλλάζουν συχνά και διαμορφώνονται συνήθως βάσει ερευνητικών δεδομένων αλλά και κοινωνικών ή διοικητικών και πολιτικών πιέσεων. Στα 30 χρόνια που ασχολούμαι με το θέμα, θεωρώ ασφαλέστερο έναν κατ’ οικονομίαν όπως θα λέγαμε ορισμό. "Δυσλεξία λέμε ότι έχει ένα παιδί που δε θα λέγαμε ότι έχει τίποτα απολύτως αν δεν χρειαζόταν να πάει στο σχολείο.” Αν δηλαδή δεν ερχόταν αντιμέτωπο με τον προκλητό λόγο και την επιτεταγμένη πράξη, τους κύριους δηλαδή τρόπους μάθησης μέσα στο σχολείο, (vs τον αυθόρμητο λόγο και την εμπρόθετη ή αυτοματική πράξη εκτός εκπαιδευτικής διαδικασίας).

Ένας λίγο πιο ειδικός ορισμός είναι ότι η δυσλεξία συνιστά μια ειδική δυσκολία στη μάθηση η οποία χαρακτηρίζεται από δυσκολία στην ακριβή και απρόσκοπτη αναγνώριση των λέξεων και από πτωχή απόδοση στην ορθογραφία και στην αποκωδικοποίηση της έννοιας των λέξεων. Αυτές οι δυσλειτουργίες προέρχονται από τυπικό έλλειμμα στη φωνολογική συνιστώσα της γλώσσας και αξιολογούνται σε σχέση με άλλες γνωστικές ικανότητες (για την ηλικία του παιδιού) και ασφαλώς ως προς την αποτελεσματική διδασκαλία στην τάξη.

Η κύρια συνιστώσα της, είναι πλέον καθομολογούμενα νευρολογική και τα τελευταία 50 περίπου χρόνια υπάρχει εκτεταμένη και αξιόπιστη έρευνα, μεγάλο μέρος της οποίας συγκλίνει στο ότι κληρονομείται. Κληρονομούνται δηλαδή αυτές οι εγκεφαλικές ιδιότητες οι οποίες απαιτούνται για να μαθαίνουμε.

Από πολύ ενωρίς λοιπόν είναι δυνατόν να έχουμε ορισμένα δείγματα σε ένα κατά τα λοιπά φυσιολογικό παιδί, ότι ενδέχεται να εμφανίσει δυσκολίες στο σχολείο.

Ο περιγεννητικός παράγων είναι πολύ σημαντικός αλλά κυρίως by statistical inferance. Δύσκολη εγκυμοσύνη με αιμορραγίες που ελέγχονται δύσκολα, παρατεταμένες ορμονοθεραπείες αλλά και επώδυνες εμβρυουλκίες είναι κοινό μυστικό ότι συνδέονται ομού μετά των καθυστερήσεων στην αναπνοή και των ελαφρών κυανώσεων με μεταγεννητικές μικροδυσλειτουργίες.

Τελευταία, με την εκθετική αύξηση των προκλητών τοκετών έχουμε ένα επίμονο στατιστικό εύρημα διεθνώς. Η συντριπτική πλειοψηφία των δυσλεκτικών παιδιών (87% στην κλινική μας) αναφέρει στο ιστορικό της προκλητή ρήξη θυλακίου.

Ασφαλώς είμαστε μακριά από το να γνωρίζουμε τι ακριβώς σημαίνει αυτό, αλλά η σχετική βιβλιογραφία για τις τελευταίες ημέρες της κυήσεως μας ενημερώνει ότι τότε "φυνίρονται” όπως λέμε οι μηχανισμοί του συντονισμού των εγκεφαλικών λειτουργιών. Η τελείωση στην ωρίμανση των εγκεφαλικών ρυθμών φαίνεται ότι συντελείται αυτές τις τελευταίες μέρες-ώρες της κυήσεως και είναι οντογενετικά συναρτημένη με την ίδια την πράξη της γέννησης και της πρώτης μεταγεννητικής περιόδου.

Η σειραϊκή οργάνωση του εγκεφάλου λοιπόν και η ολοκλήρωση των γλωσσικών δομών και της πράξης, προετοιμάζουν το παιδί για το σχολείο. Ενδείξεις για μελλοντική κακή σειραϊκότητα συνιστούν :
α) Διαταραγμένα patterns ύπνου στην νεογνική ηλικία
β) Διαταραγμένα (ταχέα και άρρυθμα ή πολύ αργά) patterns θηλασμού (και αντίστοιχη παρουσία πολλών κολικών), τα οποία καταδεικνύοντας ασυνεργία των μυών της κατάποσης, προοιωνίζουν ενδεχόμενη δυσαρθρία, συμβάλλοντας στην πλημμελή οντογένεση των συμφώνων
γ) Εμφάνιση αναπνευστικών δυσχερειών : αυτές συναρτώνται με διαταραγμένα αργότερα κινητικά patterns στη λειτουργία του διαφράγματος και της μουσικότητας κατά την εκφορά του προφορικού λόγου.

Οι "λίθοι” της ανάπτυξης είναι ασφαλώς ένας κοινός τόπος για να ανησυχήσουμε. Τα παιδιά που καθυστερούν πολύ να αναπτυχθούν ή αναπτύσσονται ανισόμορφα χρήζουν της προσοχής μας.

Μια ενδιαφέρουσα επισήμανση αφορά την "περπατούρα”. Παρεμβαίνει στη ζωή του παιδιού καταργώντας ουσιαστικά τον συντονισμό των αδρών κινήσεων στα πρώτα στάδια της ολοκλήρωσης της μεταγεννητικής εγκεφαλικής πλευρίωσης και του συντονισμού των ματιών με τα χέρια και τα πόδια. Συμβάλλει κατά πολλές ενδείξεις, στην εμφάνιση συγκινησιών και διαδοχοκινησιών και επιτείνει μια ενδεχομένως κακή σειραϊκότητα σε συνάρτηση ενδεχομένως με κακή λεπτή κινητικότητα και επερχόμενη διαταραχή της γραφής (η οποία απαιτεί την ολοκλήρωση των ανωτέρω λειτουργιών).

Οι λεγόμενες "ελάχιστες φυσικές ανωμαλίες” δέον να προσέχονται ιδιαίτερα από τους παιδιάτρους στα πρώτα χρόνια της ζωής. Δεν αιτιολογούν αλλά στατιστικά αξιολογούνται στην "κλινική εικόνα” της δυσλεξίας:
Αυτές είναι:
Στην περιοχή της κεφαλής:
• περισσότερες της μίας κορυφές στο τριχωτό της κεφαλής
• πολύ λεπτά μαλλιά (με στατικό ηλεκτρισμό)
• πολύ χοντρά μαλλιά (βούρτσα)
• χαμηλή πρόσφυση στο μέτωπο ή στον αυχένα
• επίκανθοι (μετά το 2ο χρόνο της ζωής)
• πολύ μεγάλα ή πολύ μικρά μάτια
• μάτια πολύ κοντά ή πολύ μακριά από τη βάση της μύτης
• διαθλαστικές ανωμαλίες
• ογκώδη ρινικά οστά
• ασύμμετρες στο μέγεθος γνάθοι, εκσεσημασμένες χασμοδοντίες
• χαρακτηριστικές οδοντοφυϊες
• κακή σύγκλιση των γνάθων
• συγχειλίες
• γεωγραφικές ή πολύ μεγάλες/μικρές γλώσσες
• αυτιά πολύ μεγάλα ή πολύ μικρά ή έκτοπα
• αυτιά με πολύ μεγάλους λοβούς, με ευθειασμένα πτερύγια (χωρίς πτυχώσεις) με άκανθα στο άνω τριτημόριο
Στα χέρια:
• παραμονή των δερματικών πτυχών στους βραχίονες και στους πήχεις μετά το 5ο έτος της ηλικίας
• σκληρό και τραχύ δέρμα στη ράχη των παλαμών και στους αγκώνες
• παλάμες πολύ παχουλές με "βαθουλώματα” ή πολύ ανώριμες με έλλειψη κανονικής γράμμωσης.
Στα πόδια:
• Σκληρό/αδρό δέρμα στα γόνατα
• πολύ προεξέχον ή πολύ υπολειπόμενο από τα λοιπά, μεγάλο δάκτυλο
• μεγάλη απόσταση ανάμεσα στα δάκτυλα
• συμφυόμενα δάκτυλα

Ελάχιστες φυσικές ανωμαλίες επισημαίνονται σε όλους τους ανθρώπους. Η ανεύρεση όμως πάνω από 5 εξ’ αυτών ιδιαίτερα στην περιοχή της κεφαλής αξιολογείται. Ενώ είναι γνωστή η συνάρτησή τους με τις ελάχιστες εγκεφαλικές δυσλειτουργίες εδώ και 25 περίπου χρόνια, μόλις πριν από 2 χρόνια εμφανίστηκε αξιόπιστη επιδημιολογικού τύπου βιβλιογραφία, η οποία τη συνδέει με την εμφάνιση ψυχικής νόσου.

Ας επανέλθουμε τώρα (στον περιορισμένο χρόνο που έχουμε) στην ολοκλήρωση των γλωσσικών δομών, προκειμένου να δείξουμε πόσο ο παιδίατρος μπορεί να συνδράμει σε μια πρώιμη επισήμανση των παιδιών με υψηλό κίνδυνο να εμφανίσουν προβλήματα στο σχολείο.

Οι γλωσσικές δομές είναι η άρθρωση, η σύνταξη, η γραμματικότητα, η προσωδία και η σημαντική. Σε μια πολύ σύντομη ανάλυση :

• Άρθρωση : η τελέσφορη και έγκαιρη εκφορά φωνηέντων και συμφώνων. Οι φθόγγοι π - τ - κ δείχνουν τη λειτουργικότητα των αρθρωτών, των μορίων δηλαδή, τα οποία ενέχονται στην γένεση της εκφοράς (π/μπ: καλή κινητικότητα/λειτουργικότητα των χειλέων , ν/ντ : συντονισμός γλώσσας και γνάθων, κ/γκ : ρίζα της γλώσσας). Κακή εκφορά των φωνηέντων (οε/ οα κλπ) δείχνει δυσλειτουργία της μείζονος μιμικής του προσώπου, υποκρύπτει δε συνήθως συναισθηματική διαταραχή.

Κατά την οντογένεση των συμφώνων στη διαδικασία της εγκεφαλικής ωρίμανσης αναμένεται ταυτοχρονισμός στην εκφορά του συμφώνου με την "ακοή” του, δηλαδή με την επεξεργασία του ήχου του.

Τα παιδιά δηλαδή που δεν προφέρουν καλά τα σύμφωνα δεν τα "ακούν” επίσης. Με δεδομένο ότι τα σύμφωνα "αίρουν” τη σημασία των λέξεων (γλωσσική διεθνής), όταν ένα νήπιο δεν προφέρει καλά τα σύμφωνα, κατά πάσα πιθανότητα χάνει κάποια (άλλοτε άλλη) πληροφορία από τον προφορικό λόγο ο οποίος του απευθύνεται. Από πολύ νωρίς λοιπόν δυσφορεί μη βγάζοντας όλο το νόημα από το περιβάλλον του, και εκδηλώνεται με γκρίνια, υπερκινητικότητα ή απόσυρση. Ήδη ο συντονισμός της προσοχής υφίσταται το πρώτο πλήγμα.

Δεύτερη γλωσσική δομή είναι η σύνταξη.
• Σύνταξη: Ήτοι η διευθέτηση των λέξεων μέσα στην πρόταση. Η πτωχή (μικρότερου παιδιού) σύνταξη και η άτυπη σύνταξη είναι πράγματα που μπορεί και πρέπει να παρατηρήσει ο παιδίατρος στο 3ο, 4ο, 5ο έτος της ηλικίας.
• Γραμματικότητα: Ήτοι αν οι γραμματικοί τύποι είναι σωστοί. Αριθμοί, κλίσεις, πτώσεις κ.ο.κ.
• Προσωδία (μουσικότητα στην εκφορά). Διαταραχή του ρυθμού και της σύνταξης παραβλάπτουν ιδιαίτερα τη μουσικότητα όπως και το νόημα.
• Σημαντική: Το είδος και το ποσό του νοήματος που ανταλλάσσεται στην επικοινωνία.

Τα τελευταία χρόνια κάθε σπίτι στις αστικές αλλά και μη περιοχές κατακλύζεται από περιοδικό τύπο στον οποίο υπάρχει τεράστια πληροφόρηση για το θέμα της δυσλεξίας. Η άφθονη παραγωγή "ειδικών” χαμηλής εξειδίκευσης και η απουσία ελεγκτικών μηχανισμών κάθε τύπου για το θέμα των παρεχόμενων υπηρεσιών, έχουν οδηγήσει σε υπολειτουργία του κρατικού αλλά και σε έκρηξη του ιδιωτικού τομέα. Αυτά δεν βοηθούν. Περιττό να πούμε ότι οι ετεροχρονισμένες και ανεπαρκείς θεσμικές/διορθωτικές κινήσεις του εκπαιδευτικού συστήματος δεν ανατάσσουν το πρόβλημα.

Στην προσπάθεια για ουσιαστικό περιορισμό και έλεγχο του προβλήματος θεωρούμε ότι ισχύει ό,τι και για όλους τους άλλους τομείς της Υγείας/Ψυχικής Υγείας/Παιδείας.

Η Πρόληψη

Είναι μύθος ότι δεν μπορούμε να δούμε νωρίς τα παιδιά υψηλού κινδύνου. Πάρα πολλά παιδιά οδηγούνται στον ειδικό από εσφαλμένες δημοσιεύσεις στον τύπο του τύπου "αναστροφή των γραμμάτων” κ.ο.κ . Το 3 - 4% των παιδιών αναστρέφουν τα γράμματα και η αναστροφή είναι γενικώς μη ανησυχητική μέχρι το 4ο - 5ο έτος της ηλικίας!!

Μια επίσης πολύ διαδεδομένη παρανόηση είναι ότι η δυσλεξία είναι πρόβλημα μόνον του γραπτού λόγου.

Αυτή είναι μία από τις κύριες αιτίες που εμποδίζουν την έγκαιρη διάγνωση. Σχεδόν ποτέ δεν παραβλάπτεται ο γραπτός λόγος χωρίς αντίστοιχη υπολειτουργία του προφορικού.

Αλά ας έρθουμε στο τι μπορεί και πρέπει να δει νωρίς ένας παιδίατρος προκειμένου να ευαισθητοποιήσει τους γονείς.
• Πλημμελή ανάπτυξη της πράξης. Το παιδί δεν πιάνει ούτε νωρίς ούτε καλά.
• Ασυνεργία των μυών της κατάποσης, παρατεινόμενη σιελόρροια.
• Μπουσούλημα στα 4 άκρα (catlike).
• Μη σχηματισμός προτάσεων και δυσαρθρία.
• Γονείς που μιλούν προβληματικά.
• Υπέρ ή υπό/ κινητικότητα του παιδιού και χαμηλή κοινωνικότητα/δυσφορική συμπεριφορά

Η ευαισθητοποίηση πρέπει να γίνεται με ευαισθησία και διακριτικότητα. Πρέπει να συνοδεύεται και με ορισμούς και με υποδείξεις συγκεκριμένες. Να τραγουδούν και να μιλούν πολύ στα παιδιά τους. Τα τραγουδάκια έχουν μια επαναληπτικότητα στο μουσικό μοτίβο, η οποία συνδυάζεται με καθαρές απλές συντακτικές δομές. Να ενισχύουν στο προκοινωνικό στάδιο (μέχρι 2-2,5 ετών) την χρήση των χειρών. Η προσαγωγός στο στόμα κίνηση συμβάλλει στον συντονισμό της κατάποσης. Να συνιστούν στερεά (ακίνδυνη) τροφή άμα τη εμφανίσει των δοντιών. Να αποθαρρύνουν την παρατεινόμενη χορήγηση πολτών. Να αναλαμβάνουν κυρίως την ευθύνη της παραπομπής ενημερώνοντας όμως το γονέα ότι "καμμιά φορά στο σχολείο δυσκολεύονται”. Αν απλώς τους παραπέμψουν χωρίς να τους πουν γιατί ο φαντασιακός τρόμος που βιώνουν οι γονείς τους αποτρέπει από το να απευθυνθούν στον ειδικό.

Πολλές είναι οι συνθήκες που δυσκολεύουν καθημερινά τον τρόπο άσκησης του επαγγέλματος. Γνωρίζουμε όλοι ότι η παραπομπή σε ειδικό είναι από τα δύσκολα σημεία του επαγγέλματος. Αλλά αν ένα παιδί λάβει εγκαίρως και σωστά βοήθεια, μπορεί να γλιτώσει από πολλά βάσανα και πολλά έξοδα.

Στους γονείς :

Σε πολλές περιπτώσεις μπορεί και πρέπει ο παιδίατρος να ενημερώσει τους γονείς για το τι πρέπει να ζητήσουν από τον ειδικό. Διάγνωση και οδηγίες. Δηλαδή τι ακριβώς συμβαίνει, γιατί συμβαίνει, πως θεραπεύεται και πού και πόσο μπορεί να βοηθήσει ο οικογενειακός περίγυρός. Σαν κοινωνία είμαστε ακόμα πολύ μακριά από την σωστή θεσμικά αντιμετώπιση του θέματος. Ας ευχηθούμε το καλύτερο για το μέλλον.

----------
Πηγή
http://216.239.59.104/search?q=cache:pFD88N6M3-8J:www.mitos.com.gr/ppc/Savvaki%2520Maria.doc+%CE%B4%CF%85%CF%83%CE%BB%CE%B5%CE%BE%CE%AF%CE%B1&hl=elΚΑΝΕΝΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ για παιδιά με ειδικές ανάγκες δεν προωθήθηκε

Προς εκποίηση η ειδική αγωγή
Του ΑΝΤΩΝΗ ΣΚΟΡΔΙΛΗ


Περίπου πέρσι τέτοια εποχή είχαν κατατεθεί από το ΕΠΕΑΕΚ (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Εκπαίδευσης και Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης) τα αναλυτικά εκπαιδευτικά προγράμματα για επτά κατηγορίες παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες (νοητική υστέρηση, αυτισμός, προβλήματα ακοής-όρασης, κινητικές αναπηρίες, τυφλοκωφά και χαρισματικά).

Κανένα απ' αυτά δεν προωθήθηκε προς εφαρμογή (σχετική απόφαση του τμήματος Ειδικής Αγωγής του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου σε συνεδρίαση της 7/9/04), με αποτέλεσμα τα «ειδικά» παιδιά να «πορεύονται» αβοήθητα το δρόμο της σχολικής (και κοινωνικής) τους ένταξης.

Κυριολεκτικά απίστευτο το διατυπωθέν «γιατί» της ολιγωρίας από πλευράς αρμοδίου τμήματος Ειδικής Αγωγής: Τα κείμενα των προγραμμάτων δεν εστάλθησαν διορθωμένα από τους συντάκτες τους, γι' αυτό και δεν προωθήθηκαν! Πέρα από απίστευτο, όμως, και -δυστυχώς- ψευδές. Απευθυνόμενη στο συντάκτη του προγράμματος για παιδιά με βαριά νοητική υστέρηση επίκουρο καθηγητή Σπυρίδωνα Σούλη, η Πανελλήνια Ομοσπονδία Γονέων-Κηδεμόνων ΑΜΕΑ (ΠΟΣΓΚΑΜΕΑ) με έκπληξή της διαπίστωσε ότι το τελικό διορθωμένο κείμενό του είχε παραδοθεί (ηλεκτρονική μορφή cd) στο τμήμα Ειδικής Αγωγής του Π.Ι. από τον Απρίλιο!

Τα «καταπληκτικά» όμως των τελευταίων μηνών στο χώρο της Ειδικής Αγωγής μόνο στο παραπάνω δεν τελειώνουν [σημειώνεται εδώ ότι: 1ον) η βαριά νοητική υστέρηση είναι η μία μόλις από τις επτά κατηγορίες τα αναλυτικά προγράμματα των οποίων στο σύνολό τους φρενάρισαν λόγω... μη καθαρογραφής 2ον) των αναλυτικών προγραμμάτων των επτά κατηγοριών επόταν ως συνέχεια αυτό των μαθησιακών δυσκολιών που αφορά τον κύριο όγκο μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και το οποίο -προφανώς- επίσης πήγε... στράφι]. Πέραν αυτών: Τα Κέντρα Διάγνωσης-Αξιολόγησης-Υποστήριξης (ΚΔΑΥ), ιδιαίτερα της Αττικής, αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα προσωπικού. Στο της δυτικής Αττικής (που αφορά χιλιάδες παιδιά) δεν έχει παραμείνει ούτε ένας εκπαιδευτικός! Η αξιολόγηση του έργου τους δεν γίνεται πλέον μέσω των επίσημων εκθέσεων που καταθέτουν, αλλά μέσω... απευθείας συνεντεύξεων ( του προσωπικού. Οι αποσπάσεις ειδικού εκπαιδευτικού προσωπικού (πάμπολλα τα παραδείγματα) γίνονται χωρίς την απαραίτητη (και διά νόμου επιβεβλημένη) αντικατάσταση οδηγώντας τα κέντρα σε... αποψίλωση. Και το καταπληκτικότερο όλων: Στο νευραλγικό πόστο του προϊσταμένου διεύθυνσης Ειδικής Αγωγής έχει τοποθετηθεί συνδικαλιστής της ΔΑΚΕ έχων βέβαια την «κλασική» δίχρονη μετεκπαίδευση στην Ειδική Αγωγή στη Μαράσλειο... κάποτε, πλην όμως τα τελευταία χρόνια, προϊστάμενος σε γραφείο Γενικής Αγωγής... κάπου στο Ζεφύρι. Επιλογή, πιθανότατα, της υπουργού...

Πώς ερμηνεύονται τα παραπάνω; Κάποιες πληροφορίες για επιτροπή γιατρών και παραϊατρικού προσωπικού που έχει συσταθεί για να χαράξει οικονομική πολιτική για τα ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα δίνουν αυτονοήτως (εάν, βέβαια, αληθεύουν) την απάντηση. Το ίδιο και κάποιες άλλες, που μιλούν για αλλαγή κανονισμού και αλλαγή χαρακτήρα των ΚΔΑΥ προς μία πιο ιατρικοποιημένη (σε αντίθεση με τις επιταγές του υφιστάμενου Ν. 2817/2000 για την Ειδική Αγωγή) και μη εκπαιδευτική εκδοχή λειτουργίας. Το μόνο βέβαιον είναι ότι η απαξίωση του εκπαιδευτικού χαρακτήρα της Ειδικής Αγωγής συνοδεύεται από ουκ ολίγες (στον περίγυρό της) υπεραξίες! Εξίσου βέβαιον είναι ότι εδώ και ένα εξάμηνο, από πλευράς υπουργείου Παιδείας, δεν έχει προχωρήσει ούτε ένα (!) πρόγραμμα για την Ειδική Αγωγή, δεν έχει γίνει η παραμικρή εξαγγελία, ούτε καν έστω μία νύξη. Σαν να μην υπάρχει...


--------
Πηγή:
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 17/11/2004
http://www.enet.gr